Prezident İlham Əliyev keçən ilin sentyabr ayının 14-də Rafiq Cəlilovu Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı və Rəşad Tağıyevi Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı təyin olunmaları ilə əlaqədar videoformatda qəbul edərkən, tender prosedurlarının kobudcasına pozulmasından danışmışdı:

“Dövlət xətti ilə aparılan layihələrin, dövlət alışlarının icrası ilə əlaqədar tenderlərdə adətən bir neçə icra başçısına, ya da ki, onun müavininə yaxın olan şirkətlər qalib gəlirdilər. Nə üçün? Çünki burada da rüşvətxorluq və mənimsəmə halları kütləvi xarakter alırdı və bu da dövlət büdcəsinə böyük ziyandır”. Dövlət başçısı 2022-ci il yanvarın 12-də yerli televiziya kanallarına verdiyi müsahibədə də işğaldan azad edilmiş ərazilərdə görüləcək tikinti işlərindən danışanda bu məsələyə toxunmuşdu: “Hər şey əsaslı olmalıdır, bütün inşaat işləri şəffaf, tender əsasında aparılmalıdır. Xüsusi göstəriş verilib, maksimum şəffaflıq təmin edilməlidir. Əgər hər hansı bir xoşagəlməz halla üzləşsək, cəzamız çox sərt olacaq, bunu hər kəs bilməlidir və bilir”.

Ayrı-ayrı vaxtlarda ölkənin söz sahibi olan başqa tanınmış ziyalıları, millət vəkilləri də tenderlərin formal xarakter daşıdığını dilə gətirmişlər. Məsələn, Milli Məclisdə “Mikro, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı haqqında” qanun layihəsinin müzakirəsi zamanı parlamentin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin sədr müavini Qüdrət Həsənquliyev bildirib ki, bizim qanunlar deklarativ xarakter daşımamalı, yəni nəzəri olmamalıdır: “Qanunların işləməsi üçün mexanizmlər işlənib hazırlanmalıdır. Biz mətbuatdan korrupsiya ilə bağlı xəbərlər oxuyuruq. Korrupsiyanın azalması üçün mexanizmlər işlənməlidir. İkincisi, hamımız Azərbaycan reallığında yaşayırıq. Tenderlər Azərbaycanda formal xarakter daşıyır və tenderin qalibi əvvəldən məlumdur. Tenderlərin keçirilməsi üçün daha şəffaf mühit yaradılmalıdır. Azərbaycanda ictimai münasibətlər sistemi Qərb reallıqlarına cavab vermir, amma bizim qanunları Qərb reallıqlarına uyğunlaşdırırlar. Ona görə də deyirlər ki, icra olunan pis qanun daha yaxşıdır, nəinki icra olunmayan yaxşı qanun”.

İndi isə gəlin Azərbaycanda icra olunmayan yaxşı qanunlardan birinin məmurlar tərəfindən tez-tez pozulan vacib müddəasına nəzər yetirək:

Dövlət satınalmaları haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU Azərbaycan Respublikasında dövlət satınalmalarının iqtisadi, hüquqi və təşkilati əsaslarını müəyyənləşdirir, satınalmalar zamanı dövlət vəsaitindən səmərəli və qənaətlə istifadə edilməsi, müsabiqə və aşkarlıq əsasında bütün malgöndərənlərə (podratçılara) bərabər rəqabət mühiti yaradılması prinsipləri və qaydalarını müəyyən edir. Qanunun 6-cı maddəsində malgöndərənlərin (podratçıların) ixtisasına dair tələblər öz əksini tapıb. Belə ki, satınalma prosedurlarında iştirak etmək üçün malgöndərənlərin (podratçıların) ixtisas göstəriciləri aşağıdakı meyarlara uyğun gəlməlidir: 6.2.1. satınalma müqaviləsinin icrasını təmin etmək üçün müvafiq sahədə peşəkarlığının, təcrübəsinin, texniki və maliyyə imkanlarının, işçi qüvvəsinin, idarəetmə səriştəsinin, etibarlığının olması; 6.2.2. satınalma müqaviləsini bağlamaq səlahiyyəti olması; 6.2.3. öz əmlakından sərbəst və məhdudiyyətsiz istifadə etmək imkanı, habelə ödəmə qabiliyyəti olması; 6.2.4. müflis elan olunmaması, əmlakı üzərinə həbs qoyulmaması, ödənişə yönəlmiş girovun olmaması, məhkəmənin qərarı ilə kommersiya fəaliyyəti dayandırılmış şəxs olmaması; 6.2.5. Azərbaycan Respublikasında vergilərə və digər icbari ödənişlərə dair yerinə yetirilməsi vaxtı keçmiş öhdəliklərinin, habelə son bir il ərzində (fəaliyyətini dayandırdığı müddət nəzərə alınmadan) vergiödəyicisinin Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş vəzifələrinin yerinə yetirilməməsi hallarının mövcud olmaması; 6.2.6. satınalma prosedurlarının başlanmasından əvvəlki 5 il ərzində özlərinin, habelə işlərini idarə edənlərin, qulluqçularının peşəkar fəaliyyətləri, yaxud satınalma müqaviləsinin bağlanması üçün ixtisas göstəricilərini yanlış göstərmələri ilə əlaqədar cinayətə görə məhkum olunmaması, yaxud onların müvafiq peşə fəaliyyətləri ilə məşğul olmasının məhkəmə qaydasında qadağan edilməməsi; 6.2.7. müvafiq sahibkarlıq fəaliyyəti növünün həyata keçirilməsi və ya müəyyən hərəkətlərin yerinə yetirilməsi üçün müvafiq lisenziyaya və ya icazəyə malik olması.

Amma reallıqda nəinki 5 il, hətta tenderdən 5 gün əvvəl yaradılmış, Nizamnamə kapitalı qəpik-quruş olan oyuncaq müəssisələrin adlarının qutudan qalib çıxarıldığının şahidi oluruq. Belə qanunsuzluqlara rəvac verən məmurlardan biri də 2021-ci ilin noyabr ayında Səhiyyə Nazirliyinin Tikilməkdə olan Müəssisələrin Müdriyyətinin direktoru vəzifəsinə təyin olunmuş Elşad İbrahim oğlu Hacıyevdir. Mediatv.az saytında indiyədə Elşad Hacıyevin barəsində şikayət xarakterli informasiyalar əsasında “Səhiyyə Nazirliyində yeni qalmaqal – Elşad Hacıyev büdcə talançılığında ittiham olunur”, “Tikilməkdə olan müəssisələri yıxan direktorun 100 günü” sərlövhəli tənqidi məqalələr dərc olunub. Həmin məqalələrin qayəsini təşkil edən məlumatlarda bildirilib ki, E.Hacıyev bu vəzifəyə təyin olunandan sonra idarənin tənəzzülü başlayıb, ixtisasca inşaat mütəxəssisi deyil və müəssisəyə ayaq basan gündən bütün işçiləri qorxu altında saxlamağa, insanlar arasında nifaq yaratmağa çalışıb. Ciddi səbəb olmadan xeyli işçini vəzifədən qovub. Elədiyi bütün qanunsuzluqları, hüquqpozmaları “yuxarıdan” gələn göstəriş əsasında həyata keçirdiyini deyir. Şikayətçilər konkret faktlar sadalayaraq iddia ediblər ki, Hacıyev fürsət tapıb öz adamlarını tenderdə iştirak etdirə bilməyəndə, ümumikdə tenderi ləğv etdirir. Tərəf müqabili olaraq seçdiyi, tender qutularından qalib çıxardığı firmalar isə səhiyyə sahəsində heç bir təmir-tikinti təcrübəsi olmayan, nəinki profilləri və maliyyə vəziyyətləri, hətta sənədləri belə tender şərtlərinə uyğun gəlməyən oyuncaq müəssisələrdir. Bu uyğunsuzluqları görüb narazılıqlarını bildirən işçilərə isə hədə-qorxu gəlir.

Bu günlərdə Mediatv.az redaksiyasına Elşad Hacıyevin passivinə yazılacaq növbəti məlumatlar daxil olub. Məlumatda bildirilir: “2021-ci ilin avqust ayında tikinti işlərinin qurtardığı Salyan Mərkəzi Rayon Xəstəxanasının Doğum evi və Səbail Rayon Badamdar qəsəbəsində Mərkəzi Xəstəxananın mebel avadanlığı, oksigen xətti va tibbi avadanlıq üzrə tender elan edilmişdir. Lakin Elşad Haciyev müəssisəyə təyin edilən kimi həmin tenderləri ləğv etdi. Sonra uzun müddət müəssisədə işləyən 14 nəfər işçini işdən azad etdi. Onların yerinə heç vaxt tikintidə işləməyən, Rusiya bazarlarında meyvə satışı ilə məşğul olanları və Gürcüstan vətəndaşlarını işə qəbul etdi.

2021-ci ildə dövlət büdcəsindan Cənab Prezidentin sərəncamı ilə ayrılan 15 000000 (on beş milyon) manat vasaitli tenderi ləğv edərək 2022-ci ilə saxladı. Ondan sonra özü üçün sərf edən müəssisələri tenderə dəvət etməyə başladı. 2021-ci ilin sonunda birbaşa müqavilə ilə 600 000 (altı yüz min) manatlıq vəsaiti Hematologiya va Transfiziologiya İnstitutunun təmir işlərinə görə birbaşa müqavilə ilə öz tanıdığı müəssisəyə verdi. 2022-ci ilin oktyabr ayına qədər bu işləri qurtarmamışdır. Gəlib bu işləri yoxlamaq da olar.

2022-ci ildə Salyan Mərkəzi Rayon Xəstəxanasının Doğum evi və Səbail Rayon Badamdar qəsəbəsində Mərkəzi Xəstəxanasının təhvil verilməsi üçün yenidən vəsait ayrıldı. Elşad Hacıyev bu günə, yəni oktyabr ayına qədər öz tanıdığı müəssisələrlə sövdələşmələr apararaq oksigen xətti, mebel avadanlıqları va tibbi avdanlıqları 3 hissəyə bölərək ayrı – ayrılıqda öz tanıdığı şirkətləri qalib elan etmişdir. O, bütün işləri öz tanıdığı müəssisələrə verməklə, Səhiyyə Nazirliyində görülən işlər üçün təcrübə yığmağa hazırlayır. Halbuki o, tenderlərə girmək istəyən müəssisələrin rəhbərlərini bir-bir qəbul edir və onlara söz verir ki, bu il tenderlərə sənəd verməyin, gələn il sizlərə iş verəcəm. Bəs ondan soruşan yoxdur ki, tikintisi qurtarmış obyektlərin tenderlərini niyə etmirsiniz? Soruşanda deyir ki, ilin sonunda Satınalma təşkilatı məcbur olub mənim tanıdığım müəssisələrə birbaşa müqavilə ilə verəcəklər.

Tibb avadanlıqları üçün tender olanda cəmi 3 şirkət iştirak etdi. Niyə görə əlavə şirkət olmadı? Bu gün tender olan avadanlıqları xarici ölkələrdən hansı müəssisə ilin sonuna qədər gətirə bilər? 2021-ci ilin sonunda tamir işləri üçün ayrılan 600 000 (altı yüz min) manat vəsaiti hissələrə bölərək öz tanıdığı müəssisələrə verib. Ancaq həmin işlər çoxdan görülmüşdür. O, müəssisəyə rəhbər gələndən sonra tender komissiyasını ləğv etdi. Tender komissiyasına yalnız yeni işə qəbul etdiyi işçiləri təyin edib. Tender komissiyasının sədri isə onun baş mühasibidir. Bu necə olur? Bu ixtiyarı ona kim verib?”

Öz növbəmizdə bu sualları səhiyyə nazirliyində səlahiyyət sahiblərinə və başqa aidiyyəti qurumların rəhbər vəzifəli şəxslərinə ünvanlayırıq. //nyus.az//