Sentyabrın 27-də Azərbaycan Ordusunun əks-hücum əməliyyatı ilə başlayan Vətən müharibəsi, noyabrın 10-da imzalanan bəyanatla başa çatdı. Azərbaycan, Rusiya prezidentləri və Ermənistan Baş nazirinin birgə razılaşma üzrə hərbi əməliyyatlar dayandırıldı. İmzalanan sənədə əsasən, ermənilər Ağdam, Kəlbəcər və Laçını geri təhvil verməlidirlər. Və eyni zamanda, bölgəyə Rusiya sülhməramlıları yerləşməlidir. Ki, artıq yerləşib.

Razılaşdırılan sənədlə bağlı Azərbaycan cəmiyyətinin bir çox sualları cavabsız qalsa da, bu razılaşmaya Ermənistan tərəf ümumiyyətlə razı deyil. Çünki Ermənistan ictimaiyyəti bu anlaşmanı faktiki kapitulyasiya sayır, işğal etdikləri torpaqların Azərbaycana qayıtması hesab edir. Ermənilər artıq Baş nazir Nikol Paşinyanın istefasını, sözügedən bəyannamənin də ləğvini tələb edirlər. Hətta, Dağlıq Qarabağdakı separatçılar, qondarma qurumun varlığı ilə bağlı iddialarında əl çəlmək istəmirlər.

Mövzu ətrafında AYNA-nın suallarını Milli Məclisin Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitəsinin rəhbəri Səməd Seyidov cavablandırıb:

- Ermənistan böyük kapitulyasiya ilə üzləşdi. İndi ermənilər nə etməlidirlər? Hazırda Ermənistan hakimiyyəti daxilində məğlubiyyətin səbəbini bir-birinin üzərinə atmaqla məşğuldurlar. Mərkəzi hakimiyyəti söyməklə, Paşinyanı dar ağacından asmaq arzuları ilə yaşayırlar. Hakimiyyət nümayəndələrini erməni cəmiyyəti xəyanətdə günahlandırır. Bu məğlubiyyət təkcə Ermənistanın yox, dünyadakı erməniliyin məğlubiyyətidir, diz çökdürülməsidir. Rusiya mətbuatına baxın, ermənilər “bu, xəyanətdir”, “necə ola bilər ki, Qarabağ əlimizdən çıxsın”, “biz uduzduq”, “qarabağı satdılar”, - deyə qışqır-bağır salırlar. Biabırçı məğlubiyyətlərini etiraf edirlər. Bunların baş verməsi təbiidir, olmalıdır. Ona görə ki, ermənilərin son 100 illik tarixində belə məğlubiyyət olmamışdı. Onlar son 100 ildə Azərbaycanın ərazilərini qəsb edərək, oradan azərbaycanlıları deportasiya edərək, soyqırımına məruz qoyaraq, Azərbaycan torpaqlarına ordan-burdan erməniləri köçürərək, Qarabağda Azərbaycan adına bir dənə də nişanə buraxmayaraq “Böyük Ermənistan” xülyası ilə yaşayırdılar. İndi o xülyanın üzərindən böyük bir xətt çəkilib, bunların mifalogiyası darmadağın olub. Hazırda müqaviləyə əsasən, oraya gələn Rusiya sülhməramlıları Ermənistan qoşunlarını və orada qeyri-qanuni məskunlaşmış erməniləri qışqırda-qışqırda çıxarır. Bu, əlbəttə ki, ermənilərdə belə reaksiya doğurur.

- Və ərazilərdən çıxmaq istəmirlər...

- Ermənilər etiraf etməlidirlər, başa düşməlidirlər və qəbul etməlidirlər ki, Azərbaycan tərəfindən güclü zərbə alıblar. Elə bir məğlubiyyətə düçar olublar ki, onun altından nəinki Dağlıq Qarabağ erməniləri, Ermənistan dövlət olaraq çıxa bilməyəcək. Bu gün Ermənistanın özünün müqəddəratı böyük sual altındadır. Hələ bilmək olmaz ki, Ermənistanda baş verən hadisələr hansı istiqamətdə cərəyan edəcək, kimlər hakimiyyətə gələcək, kim qalacaq?! Yaxud da, hansı dövlət onlara təsir göstərəcək?! Bu gün Dağlıq Qarabağın statusu məsələsinin gündəmdən tamamilə çıxarılması ilə Azərbaycan Ordusu, Azərbaycan Prezidenti və Xalqı Ermənistanın özünün statusuna zərbə vurdu. Ermənilər məğlubiyyətlərini dərk edəcəklərsə, reallığı qəbul edəcəklərsə, onda Qarabağda yaşamaq haqları olacaq. Yox, bunu etməyəcəklərsə, o zaman özləri-özlərini inkar etmiş olacaqlar, yaşamaqları sual altında qalacaq.

- Ermənilər toparlanmaqdan, yenidən güc əldə etməkdən və təkrar təcavüzdən dəm vururlar. Bu fikirləri onlar hansı gücə arxalanaraq irəli sürürlər, belə böyük iddiaları nəyə güvənərək səsləndirirlər?

- Onlar məğlubiyyət nəticəsində affekt vəziyyətə düşüblər. Ermənilər elə vəziyyətə düşüblər ki, reallıqdan kənar iddialar, fikirlər irəli sürürlər. Onlar “Şuşanı qaytaracağıq”, “Qarabağa qayıdacağıq” kimi sərsəm sözlər deyirlər. Şuşanı yenidən işğal edən idilərsə, niyə çıxırdılar? Qarabağa qayıdan idilərsə, ordan niyə qaçırdılar? Erməni hərbçilər silah-sursatlarını qoyub elə qaçırdılar ki... Avadanlıqlarını, mal-dövlətlərini qoyub qaçdılar. O bədbəxtlərin belə absurd iddialarını başa düşürəm. Məğlubiyyətlə hələlik daxilən razılaşmayıblar. Məğlubiyyətin istisi öncə zahirən gəlir, başa düşür ki, itiribdir. Ondan sonra məğlubiyyətin dərki gəlir. İndi Ermənistanda məğlubiyyətin dərki başlayıb. Bu dərkin də mərhələləri var: birinci mərhələdə qəbul etmir, inkar edir. Yadınızdadır, Ermənistan silahlı qüvvələrinin mətbuat katibi bütün faktları inkar edirdi. Biz Hadrutu azad edəndə inkar etdi, Füzulini götürəndə yenə inkar etdi, Cəbrayılı, Qubadlını, Zəngilanı azad edəndə də eyni oldu, “yalandır” dedi. Şuşada bayrağımızı sancanda, yenə də bunu inkar etdi. Bu, birinci mərhələləri idi – qəbul etməmək mərhələsi.

İkinci mərhələdə artıq reallığı deyir, ardınca da “itirmişəm, amma mən qayıdacam” deyir. Bu da məğlubiyyəti qəbul etməməyin başqa bir növüdür. Üçüncü mərhələ isə məğlubiyyəti artıq qəbul etməkdir, dərk etməkdir. Bu mərhələdə itirdiyini qəbul edir, onu da dərk edir ki, qaytara bilməyəcək. Beləliklə, gələcəyi planlayır. Ermənistan hələlik ikinci mərhələni yaşayır. Bir müddətdən sonra üçüncü mərhələni də yaşayacaq, məğlubiyyətin bütün acısını dadacaq. Ona görə ki, həm Azərbaycandan, həm Azərbaycanı dəstəkləyən, yanında olan dostlarından güclü zərbə alıb. Bu gün isə yüzillərlə Ermənistanı dəstəkləyən Rusiyanın əsgəri erməniləri Kəlbəcərdən qışqırda-qışqırda çıxarır. Onlar bunu dərk edəndə, çox şeyi dəyişəcəklər. Dəyişmək məcburiyyətindədirlər.

- Bayaq Dağlıq Qarabağın statusu məsələsinin gündəmdən çıxdığını dediniz. Maraqlıdır, ermənilər Dağlıq Qarabağda hansı statusla yaşayacaqlar?

- Əlbəttə ki, Azərbaycan vətəndaşı statusu ilə. Başqa söhbət ola bilməz. Hesab edirəm ki, bizim cəmiyyətin bəzi üzvləri də hələ qalibiyyəti tam dərk edə bilmirlər. Mən istəməzdim, belə müqayisə edim, amma ermənilər necə ki, məğlubiyyətlərini axıra kimi dərk etməyiblər, bizim bəzi insanlarımız da qələbəmizi dərk edə bilməyiblər. Başa düşmək lazımdır ki, Azərbaycan ərazi bütövlüyünü artıq bərpa edib. Bu gün Dağlıq Qarabağın statusu məsələsi artıq yoxdur. Əlbəttə, anlaşılandır, 30 ildir torpaqlarımız işğaldadır. İndi ərazilərimizin azad olunması yuxu kimi gələ bilər. Amma bu, həqiqətdir. Bundan sonra biz öyrəşməliyik ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunub. Həm də bu, kağız üzərində yox, beynəlxalq sənədlərdə yox, reallıqda bərpa olunub. Belə olan halda, yəni, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində erməninin hansı statusu ola bilər? Erməniliyin, hansısa qondarma qurumun yox, erməninin şəxs olaraq hansı statusu ola bilər ki? Bir statusu ola bilər – Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı statusu. Ermənilər Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyaraq vətəndaşlıq istəyərsə, Azərbaycanın Konstitusiyasını qəbul edərsə, o zaman Qarabağda yaşayacaqlar. Onlara heç bir problem yaradıla bilməz. Gəlsin yaşasın, əməyi ilə dolansın, dövlətimizin qanunlarına tabe olsun, hamı kimi ömrünü sürsün. Yox, qəbul etməyəcəksə, yaxşı mənada deyirəm, xoş getsin.

- Sülhməramlı demişkən, sülhməramlıların yerləşdirilməsi bir çox suallar yaradıb...

- Sülhməramlı qüvvələr Azəraycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində və Azərbaycanın içərisində erməniləri azərbaycanlılardan, azərbaycanlıları isə ermənilərdən qorumaq üçün buraya dəvət olunublar. Sülhməramlılar təhlükəsizliyi təmin etmək üçün buradadırlar, başqa niyyət yoxdur. Bəziləri bildirirlər ki, qoşun gətirildi, baza yaradıldı və s. Bu, tamamilə yanlış düşüncədir, kökündən səhv fikirlərdir. Sülhməramlıların başqa bir missiyası yoxdur. “Torpağı bizdən alırlar”, “torpağı bizə verirlər”, “hansısa status yaradırlar” kimi düşüncələr səhvdir. Cəmiyyət elə bilir ki, Qarabağ bizdə olmaya-olmaya, oraya ordu yeridilib. Anlamaq lazımdır ki, Azərbaycan ərazilərini işğaldan azad etdikdən sonra sülhməramlılar gətirilib. Bunun da səbəbi təhlükəsizliyi təmin etmək, sülh missiyasını həyata keçirməkdir. Birinci mərhələdə azərbaycanlını ermənidən, ermənini də azərbaycanlıdan qoruyub-saxlamaq lazımdır. Hazırda müharibə yeni dayanıb, indi bu xalqların yanaşı yaşaması çətindir, uzun prosesdir. Yanaşı yaşamağa öyrəşmək üçün zaman lazımdır. Amma sülhməramlıların missiyasının da müddəti var. Öyrəşdikdən, birgə yaşamağa alışdıqdan, sülhməramlıya ehtiyac qalmadıqdan sonra onların missiyası başa çatacaq.


Paylaş: