Ağstafada 7 nəfərin güllələnməsi ilə nəticələnən qan davası nüfuzlu ağsaqqallar məsələsini aktuallaşdırıb. Keçmişdə qan davası olan ailələri bölgənin hörmətli adamları bir araya gətirər, barışdırar, nəsillərin bir-birinin axırına çıxmasına son qoyardılar.

İndi ağsaqqal sözü ya eşidən yoxdur, ya da onlar tərəfindən ailələri barışdırmağa bir təşəbbüs də olmur. Axı bu qan davası hansı tərəfə xeyir gətirib, kimi sevindirib? Ölən məzara, öldürən həbsə gedir, sonra bu kin, intiqam atəşi ilə yaşayan nəslin davamçıları qan davasını davam etdirirlər.

Bu ilin mayında Şamaxıda qan davası fonunda 2 nəfəri döydüyünə görə rayon sakini Sahib Zeynalov 6 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Yanvarda Türkiyədə 2 azərbaycanlı ailənin 5 üzvü qan davasının qurbanı olub. Bu il Moskvada da qan davası üstündə qan tökülüb. Əslən Gürcüstandan olan 60 yaşlı Abdullayev və Vaqif Hümbətov ölüblər.

Atəşin Rəsul Abdullayev tərəfindən açıldığı bildirilib. Məlumata görə, Abdullayev “Naqan” tipli tapança ilə Vaqif Hümbətova atəş açdıqdan sonra özünə qəsd edib. Rusiya KİV qətlin qisas və qan düşmənçiliyi zəminində baş verdiyini yazıb.

Belə ki, ata qumara qurşanan və böyük məbləğdə borclandığı üçün öldürülən oğlunun qisasını almaq qərarına gəlib. Bu səbəbdən də qətldə əli olan 50 yaşlı Vaqif Hümbətovu öldürüb.

Filmlərimizdə, ədəbiyyatımızda da qan davalarına dair nümunələr var. “Axırıncı aşırım” kinosunda Kərbəlayı İsmayılın oğlu Yədullanın tikə-tikə doğranmasını, Nəcəf bəy Vəzirovun “Müsibəti Fəxrəddin” əsərində qan düşmənçiliyinə toxunmasını qeyd etmək olar.

Əslində qan davası təkcə Azərbaycana aid deyil. Qan düşmənçiliyi cənub ölkələri və dağ xalqlarına aiddir. Şotlandiya, İrlandiya, İspaniya, İtaliya, Korsikada belə bu adətlər var. Qisasçılıq Qafqazda və Türkiyədə var. Əsasən kürd kökənli ailələr, nəsillər arasında qan davaları uzun illər davam edir. Bu dava zamanla aşirətlər tərəfindən Türkiyənin digər ərazilərində də yayılmağa başlayıb. Ərəb ölkələrində də bu hal var idi. Amma İslam gələndə şəriət məhkəməsi ilə bu münaqişələr həll edilməyə başlandı. Ölkəmizdə qan davalarının artmasına türk televiziyalarında yayımlanan serialların təsiri də az deyil. Ssenarinin məlum mövzu üzərində qurulması, qan davasındakı personajın müsbət rol olaraq təqdim olunması xüsusən də gənclərə psixoloji təsir edir.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, folklorşünas Məhəmməd Məmmədov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, bu gün ağsaqqallıq institutu sıradan çıxmış vəziyyətdədir. Onun sözlərinə görə, keçmişdə hər adam ağsaqqallıq edə bilməzdi: “Bu gün yeni nəsilə elə gəlir ki, onlar hər şeyi bilirlər, ağsaqqala ehtiyac yoxdur. Amma bu gün daha çox ehtiyac duyulduğu görünür. O vaxtlar hər kənddə, obada ağsaqqala ehtiram olub. Çünki ağsaqqal dediyimiz insan nüfuzlu idi, sözünün çəkisi varıydı, insanların hüquqlarını müdafiə edirdi, qan davalarını yatırdan barışdırıcı mövqedə dayanırdı. Onlar əmin-amanlığın tərəfində dayanan adamlarıydı və qan davalarının qarşısını almağa çalışırdılar”.

Folklorşünas hesab edir ki, ağsaqqal adlanan şəxslər İslamı yaxşı bilən, mənəvi cəhətdən möhkəm adamlar idi: “Cavanlar indi köhnə adət-ənənədən o qədər də xəbərdar deyil. Əgər bilsəydilər, qan davası düşməzdi. Əslində dünyanın çox yerində var, amma qan düşmənçiliyi əsasən Qafqaz xalqlarında aiddir. Ağstafada olan hadisə də göstərdi ki, qan davalarını yatırmaq üçün ağsaqqallara ehtiyac var”.

Konspiroloq-yazıçı Həmid Herisçinin “Yeni Müsavat”a bildirdiyinə görə, qan düşmənçiliyinə vendetta deyilir: “Uşaqlıqda ”Korsikasayağı vendetta" filmi varıydı. Amma mövzu komik çəkilmişdi. Bizdə qan davaları Bakı kəndlərində olub. Lap uzağa getsək, elə Ağqoyunlu Qaraqoyunlu qan davasıydı. Mən sizə bir nümunə deyim, çar Rusiyası Qarabağı alanda İbrahim xanı 60 üzvüylə çayda boğub öldürmüşdü. Onda İbrahim xan qarğış edib ki, sənin nəslin yox olsun. Bilirsiniz ki, çar və uşaqları öldürülüb. Yazıçı Elçinin romanında bu barədə var, qeyd edir ki, İbrahim xanın qarğışı, lənəti Romanovları tutdu. Yəni bu da bir qan davasıdır.

Və yaxud Leninin qardaşı öldürülüb, o da çardan qisasını alıb. Dünya qan davası ilə idarə olunub. Biz indi soyqırımı deyirik. Bu da qan davasıdır.

Amma mən bunun böyük miqyasını Lenində görürəm. O, qardaşına görə çardan qisas alıb".

H.Herisçinin fikrincə, Şeyx Şamil hərəkatında şamxallar, Tabasaran xanları olub: “Onların nəslini qırıblar. Bu da qan davası üstündə olub. Elə İrana baxaq. Deyirlər ki, şah Pəhləvi Xomeyninin atasını və oğlunu öldürür. Xomeyni də şahdan öz qisasını alır. Qan davaları dünyanın hər yerində var”.


Paylaş: