Bir çox Azərbaycan banklarının müştəriləri qanunvericilikdəki dəyişikliklərlə əlaqədar onlayn totalizatorla bağlı bank əməliyyatlarının (Azərbaycanda icazə verilən totalizator və lotereyalar istisna olmaqla) dayandırıldığı barədə bildiriş alıblar. Xatırladaq ki, “Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında” 27 dekabr 2021-ci il tarixli qanuna əsasən, qumar oyunları ilə bağlı bir sıra yeni məhdudiyyətlər müəyyən edilib. Bu dəyişikliklərə uyğun olaraq aşağıdakılar qadağandır: qumar oyunlarında iştirak üçün biletlərin (və ya biletə ekvivalent olan digər hüquqların) təşkili, saxlanması və satışı; qumarda iştirak; uduşların ödənilməsi, uduşların və qumar oyunlarından əldə edilən digər gəlirlərin verilməsi.

“Lotereyalar haqqında” Qanun ilə müəyyən edilmiş qaydada keçirilən lotereyalarla bağlı bank əməliyyatları, habelə “Bədən tərbiyəsi və idman haqqında” Qanunla müəyyən edilmiş qaydada keçirilən idman tirajları istisnadır. Bundan başqa, Azərbaycan ərazisindən əcnəbi lotereya satanların virtual məkana daxil olmasının qarşısı alınacaq.

Qumar oyunları ilə bağlı qanunvericiliyin sərtləşdirilməsi bu cür qurumların fəaliyyətindən əziyyət çəkə biləcək vətəndaşların narahatlığı ilə izah oluna bilər. Amma təbii, əsas səbəb odur ki, görülən tədbirlər sayəsində vergi ödənişlərinə nəzarət gücləndiriləcək. Dəyişikliklər bu cür mərc oyunu oynayanları qanuni yerli mərc xidmətlərindən istifadə etməyə məcbur edəcək. Seçim isə kiçikdir, onlardan cəmi ikisi var – “TopAz” və “Azərlotereya”.

Çoxları həll yolları axtaracaq, çünki bəzi risklərə baxmayaraq, yerli olanlardansa, xarici onlayn bukmeyker kontorlarına mərc qoymaq daha sərfəlidir.

Məsələn, paytaxt sakini Əli M. məşhur xarici totalizatorla mərc edir və bu barədə aktiv şəkildə reklam edən onlayn kinoteatrlar sayəsində öyrənib: “Bəzi oyunçuların bu cür onlayn xidmətlərlə bağlı problemlərinin olduğu, hesablarının bloklandığı, ofislərinin gözlənilmədən bağlandığı və oyunçuların pul itirdiyi barədə xəbərlər eşitdim. Mən şəxsən bununla qarşılaşmamışam və uduşlarımı mütəmadi olaraq kartla alırdım”. DİA.AZ xəbər verir ki, bank və maliyyə məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənov AYNA-ya şərhində müzakirə edilməli olan mühüm problemi diqqətə çatdırıb: “Ölkədə “Normativ hüquqi aktlar haqqında” konstitusiya qanunu var, ona uyğun olaraq parlamentə təqdim edilən hər hansı qanun layihəsinə şəhadətnamə-izah əlavə olunur. Bu, konkret qanunun qəbul edilməsinin zəruriliyini əsaslandırır. Və bir çox ölkələrdə, xüsusən də qonşu Rusiyada bu sertifikat qanunun qəbulundan əvvəl ictimaiyyəti onunla tanış etmək üçün nəşr olunur. Bizdə qanun layihələrinin özü qəbul olunmamışdan əvvəl heç Milli Məclisin internet saytında dərc olunmur, o ki, qaldı izahlı arayışlar ola”.

“Sabah məhkəmədə baxılacaq mübahisə olarsa, məhkəmələr, o cümlədən bu arayışlara baxırlar, çünki bəzən qanunun özü hətta hakimlər üçün də anlaşılmaz olur. Beləliklə, qanunvericinin niyyətinin nə olduğunu, bu və ya digər qanunun niyə qəbul edildiyini başa düşə bilərsiniz. Eyni sxem qanuna və Prezidentin fərmanlarına dəyişikliklərə gəldikdə də keçərlidir, lakin bu hallarda belə arayışlar dərc olunmur. Qanuna dəyişiklik ediləndə arayış bəzən yeni qanunun qəbulundan daha böyük olur, çünki hər bənd üçün nəyin və nə üçün dəyişdiyini izah etmək lazımdır”, - deyə ekspert vurğulayıb.

Onun sözlərinə görə, mövcud yanaşma ilə lazımi detalları, rəqəmləri tapmaq mümkün deyil, yalnız səbəbləri təxmin etmək olar: “Bir çox ölkələrdə qanunvericilik həmişə qumarbazları qorumur və nəzarət haradasa zəifdir, haradasa isə ümumiyyətlə, yoxdur. Və bu sahə çirkli pulların yuyulması, vergidən yayınma və digər maliyyə cinayətlərinin baş verdiyi sahələrdən biridir. İndi pul köçürmələri ilə bağlı bəzi qanuni, bəzi qeyri-qanuni valyuta məhdudiyyətlərimiz var. Siz xaricdə kimsə ilə danışıqlar apara və qumar adı altında sadəcə olaraq kiməsə müəyyən məbləğdə pul köçürə bilərsiniz ki, bu da əslində başqa məqsədlərə gedəcək”.

“Bizim maliyyə orqanları buna necə nəzarət edə bilər? Heç bir şəkildə. Aidiyyəti strukturlar gördü ki, boşluq yaranıb, ona görə də heç bir səbəb olmadan pullar gedir, ona nəzarət etmək mümkün olmur, vergidən yayınma, valyuta axını və s. Mövcuddur, o zaman bu boşluğu bağlamaq qərarına gəldilər. Doğrudur, sual yaranır: bu, niyə əvvəllər edilməyib? Bu, onu deməyə əsas verir ki, ölkədə sistemli elmi yanaşmada problem var. Mövcud qanunvericilik boşluqlarını təhlil edib nəticə çıxaracaq beyin qanunvericilik mərkəzi yoxdur”, - deyə Həsənov bildirib.

İdman jurnalisti Teymur Maqsudov da AYNA-ya deyib ki, hazırda bu mövzu aktiv şəkildə müzakirə olunur: “Amma Azərbaycanda ilk qanuni bukmeyker kontoru “TopAz” yaranandan bəri uzun müddətdir ki, onlayn fəaliyyət göstərən xarici bukmeyker kontorları qadağan edilib. 2022-ci ilin yanvar ayından biz qumar oyunları ilə bağlı qanunvericiliyi sərtləşdirdik və xarici totalizatorlarla mübarizə aparmaq üçün ölkəmizdə qeyri-qanuni hesab edilən bukmeyker kontorlarını bloklamalı olan internet provayderlərini də işə qatdıq”.

Eyni zamanda, bu ildən etibarən ikinci hüquqi onlayn ofisi “Azerlotereya” rəsmi olaraq fəaliyyətə başladığını elan etdi. İkinci mərc oyun operatorunu artıq Bakıda ofislər açmağa başlayan Türkiyənin “Misli” şirkəti idarə edəcək, o, həm də onlayn işləyir.

“Xarici onlayn xidmətlərdən danışırıqsa, o zaman, məsələn, qeyri-qanuni olanların ən populyarı olan “1xbet” bukmeyker kontorunu götürək. Birbaşa mərc kontorası ilə yanaşı, xidmət Azərbaycanda qanunvericilik səviyyəsində qadağan olunmuş onlayn kazino kimi də fəaliyyət göstərir. Onlayn kazino kimi fəaliyyət göstərən istənilən kontora, beynəlxalq statistikaya görə, gəlirinin 50%-dən çoxunu məhz buna görə alır”, - deyə Maqsudov söyləyib.

Əlavə edib ki, Azərbaycanda qanuni bukmeyker kontorlarının üstünlüyü qeyri-qanuni bukmeyker kontorları tərəfindən təmin edilməyən uduşların dövlət zəmanətidir: “Problemlər halında pulun geri qaytarılmasına zəmanət yoxdur. Amma yenə də digər onlayn lotereyaların tamamilə bloklanmasını düzgün hesab etmirəm, çünki bu ilə qədər ölkədə faktiki olaraq “TopAz” inhisarı var idi. “TopAz”ın böyük mənfi cəhəti həm də o idi ki, o, aşağı stavkalar (əmsallar) baxımından xeyirsizdir, buna görə də bir çoxları qeyri-leqal totalizatorlara üstünlük verirdilər. “TopAz”da iki problem var - xarici operatorlarla müqayisədə aşağı əmsallar və daha az mərc imkanları. Ola bilsin ki, ikinci operatorun gəlməsi ilə nisbi rəqabət yaranacağından vəziyyət bir qədər yaxşılaşacaq”.