İran “İslam Respublikası” rəsmi adı ilə təqdim edilsə də, siyasətində buna uyğun olmayan addımların sayı-hesabı yoxdur. Xüsusən də, İslama tamamilə zidd olan fars şovinizmi buna ən uyğun örnəkdir. Lakin İranda təkcə farslar məskunlaşmayıb və əslində digər xalqların nümayəndələrinin sayı farslardan daha çoxdur.

Rəsmi statistik hesablamalar aparılmasa da, bir sıra araşdırmalara görə, İran əhalisinin 40%-ni Azərbaycan türkləri, 10 faizini kürdlər, 3 faizini ərəblər, 2 faizini bəluclar, 2 faizini türkmənlər, 3 faizə yaxını isə digər etnik azlıqlar təşkil edir.

İrandakı ermənilərin sayının isə 200 min nəfərə yaxın olduğu təxmin edilir.

Lakin...

Ölkə əhalisinin çox kiçik bir hissəsini təşkil edən ermənilərə qarşı pozitiv ayrı-seçkilik mövcuddur. Belə ki, ermənilər İranda öz dilində təhsil ala bilən yeganə etnik azlıqdır. Pəhləvi sülaləsinin hakimiyyət illərində, daha dəqiqi 60-cı illərin statistikasına görə İranda fəaliyyət göstərən 16 erməni məktəbində 5 mindən çox erməni şagird təhsil alıb.

İranda 1979-cu ilin İslam inqilabından sonra qız və oğlan məktəbləri bir-birindən ayırılıb, dövlət idarəçiliyində olan erməni məktəblərinin müəllimlərinin və işçilərinin maaşı Təhsil Nazirliyinin hesabından ödənilir. Məktəbin digər xərclərini erməni yeparxiyası, valideynlər və xeyriyyəçilər qarşılayır.

Hal-hazırda isə İranda erməni dilində təhsil verən məktəblərin sayının 50-dən çox olduğu bildirilir.

Bundan başqa 1967-78-ci illərdə Tehran Dövlət Universiteti erməni dili və ədəbiyyatı üzrə magistratura pilləsində təhsil verib və bu ixtisas İslam inqilabından sonra fəaliyyətini dayandırıb. 1995-ci ildən Azad İslam Universitetində erməni dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə bakalavr pilləsi təsis edilib. 1961-ci ildə də Tehran Erməni Yeparxiyası nəzdində erməni dili müəllimlərinin ixtisasartırma və təkmilləşdirlməsi üzrə axşam kursları təsis edib.

Sual olunur: Ermənilərə yaradılan bu şərait niyə başqa etnik azlıqlara çox görülür?

Təxmin etmək olar ki, molla rejimi türk və kürdlərin sayının çoxluğu və sərhəd bölgələrdə yerləşməsi səbəbindən, ana dilində tədrisin etnik separasiyanı tətikləyə biləcəyindən ehtiyat edərək, bu cür hərəkət edir. Axı digər etnik azlıqlar üçün də vəziyyət bu cürdür. Deməli, bu məsələdə İranın milli azadlıq hərəkatlarından qorxusu əsas faktor deyil.

Belə olan halda, sadəcə bir ehtimal qalır: O da farsların ermənilərə olan tarixi bağlılığı və simpatiyası.

Bu barədə isə növbəti yazılarımızda...

Murad Əhmədov, Bizim.Media