Vasif Talıbovun Naxçıvan Muxtar Respublikası (MR) Ali Məclisinin sədri vəzifəsindən azad edilməsindən 1 ilə yaxın vaxt keçib. Bu müddət ərzində Naxçıvanda bir çox dəyişikliklər müşahidə edilməkdədir. Muxtar respublikada artıq keçmiş idarəçilik üsullarından imtina edilir, neqativ halların aradan qaldırılması istiqamətində ciddi addımlar atılır. Amma bu yenilikləri asanlıqla həzm edə bilməyənlər də var. Dövlətin ayırdığı büdcə vəsailərini sənəd-sübutsuz rahatlıqla havaya sovurmağı öz “kredo”larına çevirən bəzi “hazıra nazir”lərin pula hərisliyi qətiyyən azalmayıb. Onlar hər vəchlə yeniliklərə, dəyişikliklərə müqavimət göstərməyə davam edirlər. Bu sırada yer alan bir çox yerli məmurların adı xüsusi fərqləndirmə ilə keçir.

Naxçıvanı uzun müddət şəxsi mülkü kimi idarə etmiş Talıbovların şəriki Emin Uçar həmin siyahının ilk sıralarında qərrarlaşıb. Vaxtilə “Gəmiqaya” adlanan, indi isə fəaliyyətini “Arkoz” kimi davam etdirən Holdinq Naxçıvanda büdcə vəsaiti hesabına inşa edilməli olan əksər tikililərin podratçısıdır.

Vasif Talıbovun rəhbərliyi dövründə holdinqin 60 faizi oğlu Rza Talıbova, 40 faizi isə Emin Uçara məxsus olub. Bu fakt heç bir tender keçirilmədən milyonlarla manat dəyəri olan dövlət sifarişlərinin sözügedən holdinqə verilməsi üçün kifayət edib.

Ən acınacaqlısı odur ki, görülən işlərin hər hansı birinin layihə-smeta sənədləri də mövcud olmayıb. Buna görə də Naxçıvanda dövlət büdcəsi hesabına inşa olunan əksər tikililərdə inşaat işləri dayandırılıb. Naxçıvan MR Fövqəladə Hallar Nazirliyinin (FHN) həmin tikililərə yerli baxışı zamanı o binaların heç bir tikinti-inşaat normativləri nəzarə alınmadan, başdansovdu inşa edildiyi müəyyənləşib.

Bu binalar sırasında Naxçıvan Dövlət Universiteti (NDU) üçün 2018-ci ildə tikitintsinə başlanan beşmərtəbəli “Texnopark” da var. Elektrik xətləri çəkilən, hətta otaqlarda təmir işləri aparılan, kondisioner sistemi quraşdırlan binanın dam örtüyü 2018-ci ildən bu yana hələ də vurulmayıb. Binanını içərisinə yağan yağış, qar görülən işləri bərbad hala salıb. Halbuki “Texnopark”ın tikintisinə ötən 5 il ərzində dövlət büdcəsindən milyonlarla vəsait sərf olunub. Aldığı milyonların qarşılığında heç bir iş görməyən Emin Uçarın holdinqinin o pulları havaya sovuraraq dövlət büdcəsini talaması bunula da yekunlaşmır.

Bəhs olunan tikintilər sırasında Naxçıvan şəhərində yerləşən 14 saylı məktəb də var. Sözügedən məktəbin binası 2007-ci ildə tikiliərək istifadəyə verilib. Məktəbin tikintisi üzrə sifariş o zaman Naxçıvan Ali Məclisinin sədri olan Vasif Talıbovun yaxın adamı, həmin vaxtlar MR baş nazirinin 1-ci müavini, Naxçıvan Tikinti və Arxitektura Komitəsinin sədri postunu tutan Asəf Məmmədov tərəfindən Rza Talıbovun 60 faiz paya sahib olduğu “Gəmiqaya” holdinqinə ötürülüb. Onu da vurğulayaq ki, məktəb binasını “Gəmiqaya”nın sələfi olmuş “Uçar İnşaat” adlanan şirkət inşa edib.

Daha sonra 2022-ci ildə Naxçıvan MR Ali Məclisinin keçmiş sədri Vasif Talıbovun oğlanlarına məxsus olan bu holdinq parçalanıb və hər birinin əsasında ayrı holdinq yaradılıb. Nəticədə Vasif Talıbovun oğlu “Reqes İnşaat”, Emin Uçar isə “Arkoz İnşaat” adı ilə fəaliyyətini davam etdirib. Yəni hazırda məktəbi tikən şirkət rebrendinq edib. Məktəbin tikintisi holdinqin 40 faizinə sahib olan Emin Uçarın rəhbərliyi altında həyata keçirilib. Yəni sifarişin icrası heç bir tender elan olunmadan birbaşa “Gəmiqaya”ya həvalə olunub. Təhsil ocağı bu şəkildə tikilib və 2007-ci ildə Vasif Talıbovun adamı, o zaman yüksək vəzifə tutan Asəf Məmmədov tərəfindən qəbul edilərək istifadəyə verilib.

Ancaq çox keçmədən məktəb binası qəzalı vəziyyətə düşüb. Binadakı problemlər dərs zamanı baş verən silkələnmədən sonra üzə çıxıb. Təhlükə ilə qarşı-qarşıya qalan şagirdlər bu barədə valideynlərini xəbərdar ediblər. Övladlarının həyatından narahat olan valideynlərin tələbi əsasında binada yoxlama aparılıb və tikinti zamanı inşaat normativlərinin ciddi şəkildə pozulduğu aşkar edilib. Problem aşkarlandıqdan sonra məktəb binasına 10 ədəd sütun, 6 ədəd də dəmir konstruksiyalı kəmər yerləşdirən şirkət bunun müqavibilində 180 min manat ödəniş tələb edib. Halbuki 14 saylı orta məktəb elə Emin Uçarın şirkəti tərəfindən inşa edilib və nöqsanlara görə məsuliyyət də məhz onun üzərinə düşür.

Müqaviləyə əsasən, yaranacaq problemləri şirkət öz imkanları hesabına həll etməli idi. Lakin şirkətin rəhbəri problemi həll etmək əvəzinə, fəhlələrin zəhmət haqqını ödəməkdən boyun qaçıraraq dövlətə qarşı açıq sabotaja əl atıb. 14 saylı məktəbin tikintisinə MR Arxitektura Komitəsinin sədri və baş nazirin birinci müavini olmuş Asəf Məmmədov “nəzarət” edib. Daha konkret desək, xərclərinin 80 faizini ölkə büdcəsindən ayrılan dotasiya hesabına qarşılayan Muxtar Respublikada Emin Uçar və Asəf Məmmədov vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə edərək birlikdə külli miqdarda dövlət vəsaitini talayıblar. O zaman təbii sual yaranır: Asəf Məmmədov niyə hələ də məəssuliyyətə cəlb olunmayıb? Maraqlidir, görəsən onu hansı “gözəgörünməz” qüvvələr qoruyur?

Tikintisində ciddi problemlər aşkarlanan binalardan biri də keçmiş Hərbi Hospitalın binasıdır. 105 yaşlı bina xüsusi plan əsasında restavrasiya edilməli olsa da, onun ilkin vəziyyətindən əsər-əlamət qalmayıb. Nəticədə ikimərtəbəli binaya qeyri-qanuni üçüncü mərtəbə də artırılıb. Yeni rəhbərlik binada yenidən təmir işlərinin aparılmasına ehtiyac yarandığını bildirsə də, bununla bağlı heç bir razılıq əldə olunmayıb. Nəticədə MR FHN-nə müraciət olunub. Mütəxəssislər binaya baxış keçirərək tikilinin məhdud işlək və istifadəyə yararsız olduğuna dair rəy veriblər. Rəydə binanın sökülməsi tövsiyə edilib.

Binaya qeyri-qanuni şəkildə əlavə olunan üçüncü mərtəbənin inşası Naxçıvan MR Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin sifarişi ilə Komitənin nəzdindəki “Naxçıvan Tikinti” tərəfindən 2 il əvvəl həyata kekirilib. Hazırda binanın sifarişini verən və inşa etdirənlərə Muxtar Respublika prokurorluğunda cinayət işi açılıb və istintaq prosesi hələ yekunlaşmayıb. Qədim binada problem üçüncü mərtəbənin əlavə edilməsi ilə də yekunlaşmır, məsələ burasındadır ki, görülən işlərdə inşaat-tikinti normativləri də ciddi şəkildə pozulub. Bu məqam MR FHN-in rəyində də xüsusi vurğulanıb. Naxçıvan Hərbi Hospitalında aşkarlanan problemlər bununla da bitib-tükənmir. Hazırda tavanı yararsız vəziyyətdə olan binanın mərtəbələrarası beton qatı da inşaat standartlarına ziddir.

Naxçıvan Duz İstehsalı Zavodu da problemlərdən xali deyil. Həm tikinti, həm də təchiz edilən avadanlıqların keyfiyyətsizliyi ucbatından zavod ilyarımdır fəaliyyət göstərmir. Sifarişçisi Naxçıvan Dövlət Şəhərsalma Arxitektura İdarəsi, icraçısı isə “Arkoz İnşaat” olan zavodun ümumi inşasına və avadanlıqların alınmasına nə az, nə çox, 6,7 milyon manat xərclənib. Fəaliyyətinin natamamdığı üzündən zavod hələ də istismara qəbul edilməyib. Belə ki, avadanlıqların uyğunluq sertifikatları yoxdur, istehsal ölkələri müəyyənləşməyib, köhnə avadanlıqlar birinci əl yeni avadanlıq adı ilə rənglənərək zavoda quraşdırılıb.

Aparılan müşahidələr zamanı bəlli oldu ki, zavodda borular pas atıb, istifadə edilən avadanlıqlar duzun gildən ayrılmasını təmin etmir. Havalandırma sisteminin düzgün quraşdırılmaması səbəbindən istehsal edilən duzun rəngi qara olur. Bu durum işçilərin sağlamlığında ciddi problemlərin yaranmasına yol açır. Elə bu vacib məqam da zavodun fəaliyyətinin dayandırılması üçün tutarlı səbəb kimi göstərilib. Bağlanmış müqaviləyə görə, zavodda yalnız ağ duz istehsalı nəzərdə tutulsa da, buna hələ ki nail olunmayıb. Nəticədə isə artıq deyildiyi kimi, avod ilyarımdır, fəaliyyətini dayandırıb. Bu isə külli miqdarda vəsait itkisi deməkdir.

Zavodun direktorunun sözlərinə görə, bir sıra ölkələrdən duz alışı ilə bağlı sifariş gəlsə də, onların yerinə yetirilməsi imkan xaricindədir. Həmin sifarişlərdən məcburi imtina isə 5 milyon manata yaxın vəsaitin itirilməsi deməkdir.

Qeyd edək ki, MR baş nazirin keçmiş müavini və Emin Uçarın “ortağı” Asəf Məmmədov hazırda “Arkoz İnşaat”da tikinti müdiri vəzifəsində fəaliyyət göstərir. Elə Duz İstehsalı Zavodunun standartlara uyğun tikilib təhvil verilməməsinin birbaşa məsuliyyəti də Emin Uçarın baş məsləhətçisi Asəf Məmmədovun üzərindədir.

Şirkət zavoddakı problemlər barədə məlumatlandırsa da, icraçılar qeyd olunan çatışmazlıqların aradan qaldırmaq üçün əlavə 600 min dollar tələb ediblər. Naxçıvan Şəhərsalma və Arxitektura İdarəsinin mövcud rəhbərliyi bütün bunlarla bağlı hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edib və hazırda araşdırma aparılır.

Naxçıvan Dövlət Univetsitetinin “Texnopark”ında yarımçıq qalmış işlərin çoxluğunu diqqətə çatdıran Naxçıvan MR Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Dövlət Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət İdarəsinin əməkdaşı Həbib Kərimov Azərbaycan Respublikası Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin 92.4-cü madəsinə əsasən, 12 oktyabr 2023-cü il tarixindən etibarən, tikintinin dayandırılması haqqında qərar qəbul edildiyini bildirib. Buna səbəb tikintiyə icazə səndinin verilməməsi, layihənin düzgün təsdiqlənməməsi, həmçinin inşaat-tikinti normativlərinə əməl olunmamasıdır.

Qurum rəsmisi inşaat normativlərinə cavab verməyən bir sıra analoji obyektlərin olduğunu da vurğulayıb. O bildirib ki, NDU ərazisində rektorluq binası, universitetin “Texnopark”ı, Ordubad rayonunda Su-Elektrik Stansiyası və digər obyektlərdə aşkarlanan nöqsanlar, eləcə də tikintiyə icazənin olmaması səbəbindən inşaat işləri dayandırılıb. Eyni zamanda, həmin obyektlərin inşasına başlandığı torpaq sahələrinin də bu məqsədlə ayrılmadığı aşkarlanıb:

“Rektorluq binası köhnə binadır, müayinə olunmadan əlavə mərtəbə artırılıb. Hazırda Naxçıvan MR Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Dövlət Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət İdarəsi tərəfindən bir sıra köhnə binalarda, həmçinin layihədən kənaraçıxma halları aşkarlanan yeni binalara baxış keçirilir. 14 nömrəli məktəbə də baxış keçirmişik. Yükdaşıyıcı bloklarda konstruksiyalarda möhkəmləndirmə işlərinin aparılmasına ehtiyac var. Həmin məktəbdə seysmik bölgənin tələblərinə uyğun avadanlıqlar quraşdırılmayıb. Baxış keçirildikdən sonra bərpa-gücləndirmə işləri həyata keçirilib, hazırda problem yoxdur”.

Həbib Kərimov sadalan faktlara əsasən, hüquq-mühafizə orqanları, eləcə də müvafiq icra hakimiyyəti strukturlarına və sifarişçiyə məlumat verildiyini, aşkarlanan nöqsanlarla bağlı hazırda apraşdırılma aparıldığını bildirib.

"Yenicag.az"