Koronavirus bütün ölkələrin iqtisadiyyatına ciddi və sarsıdıcı zərbələr vurur. Dünya enerji nəhəngləri daha mürəkkəb vəziyyətlə üzləşiblər. Çünki əsas enerji mənbəyi olan neft və qaza olan tələbat kəskin azalır.

İndi çox maraqlı hal yaşanır. Koronavirus infeksiyasını fürsət bilən Səudiyyə Ərəbistanı ilə Rusiya bir-birlərinin neft sənayesini çökdürmək məqsədiylə amansız mübarizəyə girişiblər. Bu davada kimin duruş gətirəcəyini zaman göstərəcək. Amma anlaşılan odur ki, əgər uzun müddət belə davam edərsə, Rusiya iqtisadiyyatı tənəzzüllə qarşılaşacaq.

Mövzu ilə bağlı Almaniyanın “Handelsblatt” qəzeti “Neft ixracının azalması Rusiyaya neqativ təsir göstərir” başlıqlı məqaləsində Rusiyanın nələrlə qarşılaşacağını müxtəlif tərəflərdən işıqlandırır. Məqalədə deyilir: “Neftin qiymətinin aşağı yuvarlanması gözlənilən olsa da, ancaq indiki miqyas böyük təəccüb doğurub. Rusiya gömrük statistikasının məlumatına əsasən, 2020-ci ilin yanvar ayında Çinə ixrac olunan neftin həcmi keçən ilin müvafiq dörüylə müqayisədə 30% düşüb.

Benzin və dizel yanacağı kimi neft məhsullarının tədarükündəki düşüş 20 faiz təşkil edir. Çünki Çindəki koronavirus sənaye istehsalını kəskin əyləcləyib. Hələ fevral ayının statistikası daha pis mənzərə verəcək. Koronavirus infeksiyasının yayılması Çində gündəlik neft istehlakını 4 milyon barrel azaldıb. Bu, Çinin gündəlik ümumi neft istehlakının üçdə birinə bərabərdir.

- Vəziyyətin düzgün dəyərləndirilməməsi

Belə görünür ki, Rusiyanın neft sənayesi gözlənilən təhlükəni lazımı səviyyədə dəyərləndirlə bilməyib. Bu sahənin yuxarı eşalonundakı məmurlar hələ fevral ayının sonunda deyirdilər ki, böhran Rusiya neft tədarükünə təsir etməyib və qiymətlərin düşməsi koronavirusla bağlı məlumatların KİV-lərdə yanlış işıqlandırılmasına görə baş verir. Yəni, Rusiya neft menecerləri hesab edirdilər ki, bu “qısamüddətli” xarakter daşıyır.

Rusiyanın Səudiyyə Ərəbistanı ilə bağladığı sazışın pozulmasını istəyən əsas şəxs - Kreml şefinin dostu, “Rosneft” şirkətinin prezidenti İqor Seçindir. Ruslar qiymətin yüksək həddə saxlanılması vasitəsiylə ilk növbədə ABŞ şist neftini bazardan vurub çıxarmağı planlaşdırmışdılar. Lakin Rusiyanın “OPEK” karteli ilə əməkdaşlıqdan imtina etməsi Səudiyyəni bərk qəzəbləndiridi və onlar döyüşə başladılar. Səudiyyəlilər hər barrelə görə Avropaya 10 dollar, Asiya ölkələrinə isə 6 dollar aşağı qiymətlər təklif etdirlər. Bu isə işə yaradı. Belə ki, indi məlum olur ki, Çinin “Sinoxem” şirkəti də Rusiya neftindən imtina edir. “Sinoxem” şirkətinin bu cür qərar verməsinin başqa bir səbəbi Səudiyyə Ərəbistanının dempinq qiymətiylə yanaşı, həm də “Rosneft”in iki filialı - “Rosneft Trading” və “TNK Trading” şirkətlərinin sanksiyalara məruz qalmasıyla əlaqədardır. Neft bazarında təklifin çoxalması zamanı “Sinoxem” şirkəti ABŞ sanksiyalarından zərbə almaq riskinə girmək istəmir.

Belə olan halda Rusiyanın vəziyyəti daha da pisləşir. Hər necə olsa da, 2019-cu ildə Rusiyanın boru kəməri ilə ötürülən neftinin yarısını, tankerlərlə daşınan kerosinin isə üçdə birini Çin alırdı. İndiki mürəkkəb vəziyyətdə Çinə tədarük üçün nəzərdə tutulan və 50 milyard dollara tikilən “Sibirin gücü” qaz kəməri 1 aprel tarixindən təmirə bağlanır. Çinin imtina etdəcəyi Rusiya neftinin Avropa bazarında reallaşdırılması istisna olunur. Belə ki, Avropada koronavirus böhranı hələ təzə başlayıb və yaxın həftələrdə və aylarda bu bazar Rusiya neft konsernlərinə əlavə ziyanlar vuracaq.

- Neftin qiyməti anti-rekord vurur

“Brent” markalı neftin qiyməti 26 dollara qədər enib. Bu, 2003-cü ilin mayından indiyədək ən aşağı göstəricidir. Belə bir durumla bağlı Kremlin mətbuat katibi söyləyib: “Bu, əlbəttə, çox ucuzdur, biz istərdik ki, qiymət yuxarı olsun”.

Düzgün hesablama aparılmamasının nəticələri göz qabağındadır. Baş nazirin müavini Andrey Belousov Rusiya iqtisadiyyatının “ikiqat zərbə” aldığını etiraf edib. Düzdür, Moskva vaxtında lazımı ehtiyat toplayıb. Rusiyanın Milli Rifah Fondunda 100 milyard avro pul var. Putin artıq bu vəsaitin istifadə olunacağını deyib. İndi Rusiya hökuməti profisit əvəzinə, 2020-ci il büdcəsinin çoxmilyardlıq kəsirinə köklənib. ”Finam” investisiya şirkətinin hesablamasına görə, əgər neftin bir barreli 30 dollar səviyyəsində qalarsa, onda büdcə kəsiri 10 milyard avroya yaxın olacaq.

- Rusiyanı iqtisadi tənəzzül gözləyir

Rusiya hökuməti Milli Rifah Fondunun köməyilə qarşıdan gələn iqtisadi böhranın ən ağır nəticələrini yüngəlləşdirə bilsə də, ekspertlərin hesablamalarına görə, bu böhranın önünü almaq mümkün olmayacaq. Hökumət iqtisadiyyatın 1,5% böyüməsindən danışsa da, Rusiya Hesablama Palatasının rəhbəri Aleksandr Kudrin pessimist əhval-ruhiyyədədir və o, bu il staqnasiyanın yaşanacağını proqnozlaşdırır.

İqtisadi analitik Vladislav Jukovski də oxşar fikirdədir: “Heç bir böyümə olmayacaq, Rusiya iqtisadiyyatının bu il tənəzzülə düşəcəyini söyləməyin vaxtıdır. Rublun kəskin dəyərsizləşməsi baş verəcək ki, bu da rəsmi inflyasiyanı ötüb keçəcək. Məhsulların və xidmətin qiymətinin yüksəlməsi nəticəsində inflyasiya iki rəqəmli göstəricilərə qalxacaq. Bunun nəticəsində də real gəlirlər xeyli aşağı düşəcək”.

- Rubl uçurumun kənarına yaxınlaşır

Hazırda Rusiya valyutasının dəyərsizləşməsi tam gücü ilə gedir: xammal bazarındakı çöküş rublu özü ilə birlikdə aşağı dartır. Rusiya valyutası yanvardan indiyədək dəyərinin dörddə birini itirib. “Sberbank” dövlət bankının başçısı Qerman Qref “fəlakət ssenarisi”ni istisna etmir. Həmin ssenariyə görə bir barrel neft 20 dollar, bir dollar isə 100 rubl olacaq. Amma Q.Qreft deyib ki, hətta hadisələrin bu cür inkişafı “Sberbank” müştəriləri üçün hər hansı dramatik nəticələrə gətirib çıxarmayacaq. Amma iqtisadiyyat və əhali üçün nəticələr dramatik olacaq. Belə bir ssenaridə hətta bəzi neft konsernləri rentabelliyin altına düşəcəklər.

Neft və qazla zəngin bahalı yataqların işlənməsi barəsində isə hər hansı söhbət gedə bilməz. Əsas zərbə kiçik və orta sahibkarlara dəyəcək. Adətən onların heç bir ehtiyatları olmur, onlar kreditlərdən asılıdırlar. Kreditlər isə rublun böhrana qərq olması fonunda bahalaşmaqda davam edəcək. Bununla birlikdə əhalinin alıcılıq qabiliyyəti də aşağı yuvarlanacaq.

Əgər “Sberbank”ın proqnozu gerçəkləşərsə və yaranmış vəziyyət uzun müddət belə qalarsa, onda çoxsaylı müəssisələri iflas, milyonlarla rusiyalını isə yoxsulluğa sürüklənmək təhlükəsi gözləyir”.



Paylaş: