Xüsusi karantin rejimi günlərində müxtəlif ictimai şəxslər, sadə vətəndaşlar tərəfindən bank kreditlərinə güzəştlərin tətbiqi, bir neçə aylıq insanları kommunal xərclərdən azad edilməsi ilə bağlı təkliflər səsləndirilir.

Bəs bunların edilməsi indiki şəraitdə nə qədər realdır?

Bu haqda Musavat.com-a danışan iqtisadçı Rəşad Həsənov bildirib ki, bank sektorunda mövcud oyunçulardan ikisindən başqa qalanları kommersiya banklarıdır: "Bankların əhalinin kredit borcunu silməsi və ya güzəşt etməsi onların hər birinin özünün uzunmüddətli strategiyası və eyni zamanda mövcud maliyyə vəziyyətindən asılıdır. Burada hökumət diqtəedici tərəf ola bilməz. Çünki əks halda bazar iqtisadiyyatının prinsipləri pozula bilər.

Hökumətin əlində kifayət qədər alətlər mövcuddur. Bu alətlərdən istifadə etməklə, bank sektoruna müvafiq dəstəyi təmin edib, bu sektorla razılaşaraq, vətəndaşa, biznesə kredit tətilləri təqdim oluna bilər. Məlumdur ki, artıq faizlərlə bağlı müəyyən addımlar atılıb. Bu, biznes üçün nəzərdə tutulub. Belə ki, faizlərin 1 il müddətində 10 faiz bəndi hissəsinin dövlət tərəfindən subsidiyalaşdırılması nəzərdə tutulub. Bu məqsədlə müvafiq vəsait ayrılıb.

Lakin digər istiqamətlərdə banklar artıq müştərinin maliyyə vəziyyətinə, eyni zamanda portfelinin strukturuna, kreditorlar qarşısındakı öhdəliklərinə baxıb, qərar qəbul edə bilərlər. Yaxud da Mərkəzi Bank bankların likvidliyini dəstəkləmək məqsədilə müəyyən vəsait ayrı bilər. Hansı ki, bu mexanizmdən 2019-cu ilin fevralında problemli kreditlərin həlli ilə bağlı məsələdə istifadə olundu. Eyni addım atılarsa, bankların likvidlik problemi həll olunur. Banklar isə öz növbələrində müştərilərinə tətillər, güzəştlər verirlər. Tətillər bitdikdən sonra isə yığılan vəsaiti yenidən toplayıb, Mərkəzi Banka qaytarırlar.

Bu mexanizmdən istifadə edib, dövlətlə bank sektoru arasında ikitərəfli razılaşma əldə etmək olar. Əks halda hansısa qanun qəbul edib, "banklar bunu etməlidir" yanaşmasının ortaya qoyulması mümkün deyil. Digər tərəfdən də Mərkəzi Bank hazırda requlyativ tətillərdən danışır və bu, dəstək proqramlarında da nəzərdə tutulub. Requlyativ tətillər də müəyyən potensial şərtlərin yumlaşdılması ilə bank sektoru üçün mühiti nisbətən yumşalda bilər. Bunun müqabilində də bank sektoruna müştəri ilə daha liberal şərtlərlə fəaliyyət göstərmək, güzəştlər tətbiq etmək kimi əlverişli şərait yarada bilər".

İqtisadçı kommunal ödənişlərin bir neçə aylıq ləğvi məsələsi ilə bağlı aşağıdakıları söylədi: "Kommunal xidmətlərdə güzəşt məsələsi dövlətin səlahiyyətindədir. Bəllidir ki, "Azəriqaz", "Azərsu", "Azərişıq" dövlət mülkiyyətidir və paylaşır yüz faiz dövlətə məxsusdur. Burada dövlət hansısa qərarı qəbul edə bilər. Yəni qərar qəbul edən tərəf birbaşa elə dövlətin özüdür. Lakin məsələ odur ki, cari situasiyada düşünülür ki, bu cür hallar son dövrlər formalaşan nizam-intizama mənfi təsir göstərə bilər. İkincisi də faktiki olaraq bütün istiqamətlər üzrə dövlətin gəlirləri azalıb. Əgər şirkətlər kommunal istiqamətlər üzrə vətəndaşa güzəşt edərsə o zaman bu, müəssisələrin saxlanması üçün daha xərclər lazımdır. Bu xərcləri isə kompensasiya etmək gücü hazırda yoxdur. Bütün bunları nəzərə alaraq hökumət vətəndaşa kommunal güzəşt vermədi. Artıq bu proses geridə qalıb. Hesab edirəm ki, bundan sonra da qeyd etdiyimiz istiqamətdə hər hansı bir qərar olmayacaq".

İqtisadçı Natiq Cəfərli bildirib ki, ilkin etapda mart, aprel və may ayları daxil olmaqla 3 aylıq müddətə bütün kredit faizlərinin hesablanması dondurula bilər: "Yəni dövlətin qərarı ilə bu, mümkündür. Mərkəzi Bank və dövlətin bunun üçün sazişi olmalıdır. 3 ay müddətində də banklar bütün vergilər azad edilsin. Düzdür, bu, kreditlərdən gələn faiz gəlirlərini əvəz etməyəcək. Ancaq Mərkəzi Bank daha başqa bir güzəştlə bankları stimullaşdıra bilər.

Məsələn, çox aşağı faizlə - ilk 6 ayı 0 faiz, növbəti 6 ayı isə 2-3 faizlə banklara manat cinsindən kredit verə bilər. Ən azından bu, 1-2 il üçün razılaşdırıla bilər. Çünki Mərkəzi Bankın dollar ehtiyatlarından başqa manat rezervləri də var. Həmin manat ehtiyatlarını banklara çox aşağı faizlə təklif edə bilər. Nəticədə bununla bankları da stimullaşdırmaq olar ki, indiki itkilərini bir müddətdən sonra aşağı faizlə götürdükləri krediti daha yüksək faizlə istehlak və biznes kreditlərinə yönəldərək, artıqlaması ilə pullarını qazanacaqlar.

Burada həm vətəndaşları, həm də bankları qane edəcək ortaq məxrəcə gəlmək mümkündür".

Onu da bildirək ki, ötən həftə parlamentin plenar iclasında Mərkəzi Bankının İdarə Heyətinin sədri Elman Rüstəmov bildirib ki, Mərkəzi Bank xüsusi karantin rejimi dövründə bank kreditləri üzrə faizlərin hesablanmasının dondurulması mümkünlüyünü nəzərdən keçirə bilər: “Hazırda bank kreditləri ilə bağlı işlər gedir. Yaxın vaxtlarda bu məsələ ilə bağlı addımlarımızı açıqlayacağıq”.

Həmin iclasda deputat Aydın Mirzəzadə ölkədə tətbiq olunan sərt sosial izolyasiya tədbirləri ilə əlaqədar əhalinin bank kreditləri üzrə faiz hesablanmasının dondurulması ilə bağlı məsələ qaldırmışdı.



Paylaş: