Milli Məclisdə pensiyaların düzgün hesablanmaması səbəbindən vətəndaşlara artıq ödənilmiş məbləğlərin qaytarılması ilə bağlı nüanslar müzakirə olunub. Belə bir açıqlama ilə millət vəkili, iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramov çıxış edib.

Deyib ki, Azərbaycan parlamenti “Əmək pensiyaları haqqında” qanuna dəyişiklik layihəsini ikinci oxunuşda müzakirəyə çıxarıb. Dəyişikliklər arasında 2020-ci ildən qeyri-qanuni yolla alınan “əlavə” pensiyanın ödənilməsi də var. 2020-ci ilə qədər vətəndaşlara ödənilən pensiya və aylıq əlavələr üzrə artıq hesablamalar hələ də geri qaytarılmayıb.

Bayramovun sözlərinə görə, onlar müvəqqəti amnistiyaya məruz qalıblar: “Qaydalara görə, bu məbləğ əmək pensiyasını təyin edən orqanın (Dövlət Sosial Müdafiə Fondu - red.) qərarı əsasında, əmək pensiyaçısının razılığı ilə və ya məhkəmə qaydasında tutulacaq. Dəyişikliklərə əsasən, yalnız son üç ildə alınmış pensiyaların artıqlığı qaytarılmalı, qanunsuz hesablanmış pulun ödənilməsi üçün hər ay tutulan məbləğ əmək pensiyasının 20 faizindən çox, lakin 10 faizdən aşağı ola bilməz”

Belə hallar olur ki, pensiya və ya müavinətin məbləği yuxarı götürülür və bu cür artıq ödənişlər adətən geri qaytarılır. İqtisadçı ekspert Rauf Qarayevin AYNA-ya şərhinə görə, söhbət bəzi vətəndaşlarımızın pensiyalarının Dövlət Sosial Müdafiə Fondu (DSMF) tərəfindən qeyri-düzgün hesablanması ilə bağlı artıq ödənilmiş vəsaitin dövlətə qaytarılmasından gedir: “Bu, yalnız üç il ərzində alınan pensiyalara aiddir. Məsələn, 2023-cü ildə məlum oldu ki, təqaüdçüyə - deyək ki, onun adı Əlidir - 2021-ci ildə üç min manat artıq pul alıb. Qanunvericilik dəyişiklikləri qüvvəyə mindikdən sonra Dövlət Sosial Müdafiə Fondu bu pulu geri tələb edə bilər. Əgər təqaüdçü “əlavə” pensiyanı könüllü olaraq qaytarmağa razı deyilsə, məsələ məhkəmə yolu ilə həll olunacaq”.

“Qanunvericiliyə edilən dəyişikliklərdə aylıq kompensasiya limiti də nəzərə alınır - bu, pensiyanın 10%-dən az və 20%-dən çox ola bilməz. Bu ssenaridə Əli pensiyanın 80-90 faizini alacaq, qalan pul isə ona səhv hesablanmış üç min manatı ödəməyə gedəcək”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Onun sözlərinə görə, bu, adətən tətbiq olunur: “Yanlış hesablamalara yol verən Fond işçilərinin niyə məsuliyyətə cəlb edilməməsi ilə bağlı suala gəlincə, bu, hələ sübuta yetirilməli və dəqiqləşdirilməlidir. Qanuna görə, təqaüdçünün günahı yoxdur. Amma DSMF əməkdaşı səhv edə bilər, sistem sıradan çıxa bilər. Elə hallar olur ki, mühasibatlıq şöbəsi səhvən işçiyə lazım olandan artıq maaş verir, sonra isə bu məbləğin qaytarılmasını tələb edir”.

Bu arada, Rusiya hüquq praktikasında pensiyanın artıq ödənilməsi əsassız zənginləşmə kimi tanınır və bu, yalnız iki halda onu qaytarmaq öhdəliyinə səbəb olur. Birincisi, təqaüd alan şəxsin vicdansızlığıdır (ona vacib faktları bildirmək zərurəti barədə rəsmi məlumat verilib, lakin bunu məqsədli şəkildə etməyib və Pensiya Fondu bunu məhkəmədə sübut etməlidir). İkincisi, pensiyaçının təqsiri üzündən hesablamalarda səhv aşkar edilib. Hesablamalarda səhv DSMF əməkdaşının təqsiri üzündən baş veribsə və pensiya və müavinətlər gözləniləndən artıq məbləğdə ödənilibsə, o zaman vətəndaş artıq ödənişi qaytarmağa borclu deyil.

Məlumata görə, “Xidmət İş” Həmkarlar İttifaqı Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov AYNA-ya açıqlamasında DSMF əməkdaşlarının qanunsuz pensiya hesablanmasına görə hüquqi məsuliyyət nəzərdə tutulacağı halda, bu qərarı düzgün adlandırıb: “Bir az əvvəl yüzminlərlə vətəndaşın ikinci və üçüncü əlillik qruplarına görə pensiyaların qanunsuz hesablanması ilə bağlı məlumatlar vardı. Təqaüdlər ləğv edildi, ödənilən məbləğlərin tutulması amnistiyaya məruz qaldı, çünki intriqa geniş əks-səda doğurdu və yəqin ki, daha da şişirtmək istəmədilər”.

“Görünür, belə qərara gəliblər ki, vətəndaşın günahı yoxdursa, o zaman bu ödənişlər silinə bilər. Çox təəssüf ki, ikinci və üçüncü qrup əlilliyə görə təqaüd təyin edilərkən çoxlu nadanlıqlara yol verilirdi. İndi bu problem əmək pensiyaları sahəsinə sirayət edib”, - deyə ekspert vurğulayıb.

Eyni zamanda, belə bir miqyasda heç kimin kiməsə həddindən artıq pul hesablamayacağı da aydındır. Ona görə də hər şeylə yanaşı, DSMF-in işçilərinin dezinformasiyaya, saxta pensiya təyinatına görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsinə qədər hüquqi məsuliyyətini gücləndirmək lazımdır. Əks halda birdən məlum olacaq ki, ölkənin yarısı ikinci qrup əlildir. Bu, çox böyük biabırçılıqdır, ona görə də müvafiq idarənin əməkdaşlarından başlayaraq işləri qaydaya salmaq lazımdır.