Araik Arutyunyanın gedişi Xankəndidəki böhranı ermənilərin xeyrinə həll etmədi, əksinə, böhran daha da dərinləşərək kritik xarakter alıb və proseslər sürətlə xaotizm halını almaqdadır. Yaranmış durumun Xankəndidə silahlı toqquşmalarla müşayiət edilməsi də istisna edilmir. Buna səbəb isə terrorçu-quldur dəstəsi daxilindəki qruplar arasında cinayətkar hərbi xunta rejiminin başçısı “postu”nu ələ keçirməsi uğrunda gedən amansız mübarizədir. Xunta rejiminə isə yeni “rəhbər”in sentyabrın 9-da “seçilməsi” nəzərdə tutulur. Maraqlı güclər öz “namizədi” ilə bu “prosesdə” iştirak edəcək. Vaxt yaxınlaşdıqca isə xunta rejiminin başçısı uğrunda mübrizə aparan qüvvələri əsasən aşağıdakı qruplara bölmək olar:

- Ermənistan və Xankəndidəki revanşist qüvvələrin təmsilçiləri: Robert Köçəryan, Serj Sarqsyan və onların Xankəndidəki təmsilçiləri Arkadi Qukasyan, Bako Saakyan, bir də Ruben Vardanyandır.

- Rusiya. Yuxarıda qeyd etdiyimiz şəxslər həm də Kremlə bağlı olan qüvvə kimi, onların bölgədəki təmsilçiləridir. Bunlar eyni zamanda Tehranın da bölgədəki maraqlarının təmsilçiləridir.

Bu qüvvələrin əsas namizədi Samvel Şahramanyandır. İstər Ermənistandakı, istərsə də onların Xankəndidəki tör-töküntüləri bu namizədin üzərində dayanıblar və hər vasitə ilə digər alternativ irəli sürülməsinə mane olmağa çalışırlar.

- İrəvan və onun Xankəndidəki uzantıları: Qərbin simasında Paşinyan hakimiyyəti baş verən son hadisələrdən çox əndişəlidir. Paşinyan hakimiyyəti Xankəndidəki proseslərə təsirinin məhdud olmasına baxmayaraq, bacardığı imkanlardan istifadə edib müdaxilə etməyə cəhd edir. Onların Xankəndidəki əsas təmsilçisi qismində isə daha çox Samvel Babayan və onun ətrafında olan qüvvələr çıxış edir. Baş verən proseslərdə Samvel Babayanla Paşinyan hakimiyyətinin maraqları taktiki baxımdan üst-üstə düşsə də, fərqli insanlardır və fərqli baxışlara malikdirlər.

Lakin buna baxmayaraq Paşinyan hakimiyyətinin başqa seçimi olmadığından məcburi formada Xankəndidəki proseslərə müdaxilədə Samvel Babayan kartından faydalanmağa çalışırlar. Ermənistan hakimiyyəti hesab edir ki, Xankəndidəki dəyişiklik onların hakimiyyətinə ciddi təhdid yaradır. Artıq revanşistlər açıq bəyan edirlər ki, Xankəndidəki dəyişiklik İrəvanda da baş verməlidir. Əgər bu proses uğurla nəticələnərsə, bu, revanşist qüvvələr üçün bir stimul ola bilər. Onun üçün də revanşistlər qüvvələrini bacardıqca konsolidasiya edib İrəvanda keçiriləcək meriya seçkilərində qələbəni əldə etmək istəyirlər. Bu təhlükəni görən Paşinyan hakimiyyəti hər vasitə ilə Xankəndidəki proseslərə müdaxilə etməyə çalışırlar. Ona görə də Xankəndidəki adamları vasitəsi ilə prosesləri idarə etməyə çalışıb öz istədikləri məcraya yönəltməyə can atırlar.

Samvel Babayan açıq formada Şahramanyanın xunta rejiminin “rəhbər”i seçilməsinə qarşı olduğundan Qarabağda yaşayan ermənilərə sentyabrın 8-də Xankəndidə küçələrə çıxmaq barədə çağırış edib. Bildirib ki, Qarabağda yaşayacaq ermənilərin gələcəyi bir neçə nəfərə bağlı qapılar arxasında deyil, ermənilər özləri öz gələcəyini müəyyən etməlidir. Ermənilər Köçəryan, Sarqsyan, Qukasyan, Saakayan və Vardanyan oyununun reallaşmasına imkan verməməlidir.

Samvel Babayan onu da açıqca bəyan edib ki, Xankəndidə baş verən bütün bu oyunlar Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyinə xidmət edir və bunun Qarabağdakı ermənilərə ziyanından başqa heç bir faydası yoxdur.

O eyni zamanda Bakı ilə dialoqun tərəfdarı olduğunu bir daha bəyan edərək bildirib ki, yalnız Azərbaycanla birbaşa danışıqlar yolu ilə vəziyyətdən çıxa bilərlər, bunun alternativi yoxdur.

“Azərbaycanla birbaşa dialoq yolu ilə məsələləri müzakirə etməklə həm də Azərbaycan-Ermənistan arasında sülhün əldə olunmasına yardımçı ola bilərik”, - o qeyd edib.

Odur ki, Xankəndidə böhran hər saat dərinləşməkdədir. Çünki insanlar Şahramanyanın Azərbaycanın belə israrlı mövqeyi qarşısında tab gətirə biləcəyinə və onların gözləntilərini doğruldacağına inanmır. Şahramanyan Bakının şərtlərindən imtina edəcəyi təqdirdə vəziyyət fələkətli bir mərhələyə qədəm qoymuş olacaq ki, bu da onların sonu deməkdir. Bu da Xankəndidə xaotizmi qaçılmaz edir. Hətta nəticədə bu xaotizm və çıxılmazlıq durumu ermənilər arasında açıq silahlı toqquşmalarla da müşayiət oluna bilər və bu, istisna deyil. Bakının şərtlərindən imtina erməniləri ancaq bu dalana sürükləyir.

Xunta rejiminin təmsilçilərindən olan Akop Akopyan da Xankəndidə xaotik vəziyyətin yarana biləcəyini istisna etməyib: “Bəzi siyasi qruplar və fiqurlar vəziyyəti gərginləşdirmək istəsələr, belə bir vəziyyətin yaranacağını istisna etmirəm”.

Hələ bir neçə gün öncə erməni politoloq Argişti Kiviryan belə bir proqnozla çıxış edib ki, Arutyunyan Xankəndidəki xunta rejiminin sonuncu “rəhbər”i ola bilər.

Təbii ki, Bakının şərtlərinin qəbul edilməməsi, Xunta rejiminin sonunu sürətlə yaxınlaşdırır və bu geriyədönməz bir proses almaqdadır. Xunta rejimi ən azından Bakının şərlətini qəbul etməklə öz canlarını xilas edib bu coğrafiyanı tərk etmək imkanları ələ edə bilərlər. Əgər dirəniş olacaqsa, o zaman bu hüquqdan da məhrum olacaqlar. Çünki rəsmi Bakı açıq bəyan edib ki, öz ərazisində hansısa nəzarətsiz boz ərazinin olmasına tolerantlıq nümayiş etdirmək fikri yoxdur. Bunun isə nə anlama gəldiyi hamıya bəllidir.

Mürtəza - Ölkə.Az